De 80/20 Campagne: In Solidariteit met Inheemse Volkeren in Suriname

Met betrekking tot de jaarlijks terugkerende Indigenous Liberation Day op 12 oktober hervat Stichting Aralez de crowdfunding van de 80/20 campagne. Dit jaar in samenwerking met IKC (Inheemse Kennis Centrum) en ter ondersteuning van de Inheemse gemeenschappen in Suriname. Zij strijden met alle macht voor hun grondrechten en erkenning door de Surinaamse overheid.

Inheemse gemeenschappen in Suriname
Inheemse gemeenschappen in Suriname worden, als een van de laatste landen in Zuid-Amerika, niet erkend door de overheid. Verder heeft Suriname overheid de befaamde Kaliña-Lokono rechtszaak verloren, waarmee duidelijk wordt dat mensenrechten geschonden worden en dat de staat wettelijk verplicht is om deze uitspraak na te leven. De Surinaamse staat heeft echter tot heden dit nagelaten en werd bijvoorbeeld in februari 2016 door het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten op de vingers getikt over deze kwestie. Het orgaan oordeelde namelijk dat de Surinaamse staat de wettelijke erkenning van de grondenrechten van de inheemse volkeren niet goed heeft geregeld. Inheemse Volkeren hebben te maken met voortdurende ontheming, verlies van land, vernietiging van ecosystemen door mijnen en vervuiling van rivieren. De Inheemse bewoners vragen om erkenning, maar worden structureel onderdrukt. Zo zijn ze afhankelijk van de visvangst, maar is het water sterk vervuild met cyanide en kwik door de goudmijn, o.a. in de buurt van het dorpje ‘Pikin Saron’.

Het politietoezicht is bijvoorbeeld enorm toegenomen in het gebied rond Pikin Saron, en bewoners worder lastiggevallen als ze van de ene naar de andere plek gaan. Verder gebruikt de bevolking wegen voor hun eigen handel, maar deze worden kapotgemaakt door zware vrachtwagens afkomstig van de mijn. Ook worden veel bomen gekapt, en gronden van Inheemsen worden verkocht tegen afspraken in. Door deze structurele onderdrukking kwamen op 2 mei 2023 de inwoners van het dorp Pikin Saron in opstand. Dit leidde tot een gewelddadig conflict, waarbij twee Inheemse mensen, Ignatius Dijksteel en Martinus Wolfjager, door politie zijn vermoord, en waardoor vijf mensen nog steeds vastzitten. Hierover is momenteel nog veel onduidelijk, en er zijn nog lopende onderzoeken, waarbij familieleden en nabestaanden om meer opheldering rondom het proces hebben gevraagd. Wat wel duidelijk is, is dat het uitblijven van erkenning van grondrechten zorgt voor spanningen. Dit zien we ook wereldwijd waarin wekelijks Inheemse natuurbeschermers worden vermoord en geïntimideerd. Uit onderzoek van Oxfam Novib blijkt verder dat in 86% van de gevallen land in het Mondiale Zuiden zonder consult of toestemming wordt verkocht aan externe entiteiten zoals bijvoorbeeld bedrijven of grootgrondbezitters. Inmiddels heeft ook de VN het Declaration on the Rights of Indigenous Peoples aangenomen waarin onder andere landrechten een belangrijk punt zijn.

Historisch zien we het niet erkennen van landrechten van Inheemse Volkeren aan de basis staat van kolonisatie in zowel noord als zuid Abya Yala (oftewel “Amerika”). Zo werd in 1493 door de paus een decreet uitgeroepen waarin zowel de Portugezen en Spanjaarden nieuw land mochten ‘ontdekken’; land waar Inheemse Volkeren al woonden. Hiermee werden hun landrechten juridisch ontkent als ze niet onderdeel waren van de witte en christelijke beschaving, en zo kon land ontdekt worden als het nog niet economisch in gebruik was genomen door christenen, er niet op was gebouwd middels nederzettingen en er geen landbouw of andere vormen van extractie hadden plaatsgevonden voor de Europese economie. Dit decreet is in 1494 omgezet in de Treaty of Tordesillas, wat deze doctrine van ontdekking juridisch heeft verankerd en daarmee kolonialisme, landroof en nederzetting legaliseerde vanuit Europese machthebbers. Deze doctrine zien we dan ook op de dag van vandaag doorwerken, omdat de moderne natiestaten nog altijd de landrechten van Inheemse Volkeren niet erkennen. Landen, waaronder Suriname, opereren hiermee volgens dezelfde koloniale logica van Europese wetgevingen, die land enkel zien als grondstof voor economisch gewin en nog altijd land intern mogen ontdekken en verkopen aan internationale bedrijven, ondanks dat er Inheemse Volkeren wonen. Daarom is het belangrijk dat zowel in Suriname als wereldwijd landrechten erkend worden, een beweging die zich vaak vertaalt in de slogan ‘Land back’, het thema van dit jaar rondom Indigenous Liberation.

Klimaatrechtvaardigheid en achtergrond 80/20 campagne
80% van de biodiversiteit ter wereld wordt mondiaal beschermd door Inheemse mensen. Echter gaat minder dan 1% van globale fondsen om de klimaatcrisis aan te pakken naar organisaties die geleid worden door Inheemse volkeren. Het Mondiale Zuiden wordt het hardst geraakt door de desastreuze gevolgen van de klimaatcrisis, maar draagt het minst bij aan de oorzaken daarvan.

Als onderdeel van het herstel van ons verleden, heden en toekomst heeft Aralez daarom het initiatief genomen van de 80/20 campagne om geld op te halen voor Inheemse activisten en initiatieven in het Mondiale Zuiden. De campagne kiest bewust voor deze 80/20 verdeling als een verwijzing naar de 80% biodiversiteit die door Inheemse volkeren wordt beschermd, terwijl zij slechts 5% van de wereldbevolking uitmaken. Hiermee wordt ook impliciet de ongelijkheid en scheve machtsverhouding in de witte klimaatbeweging aangekaart. 80% van de opbrengst gaat naar deze grassroots groepen op de frontlinie, en 20% gaat naar de campagne zelf en de ontwikkeling van activiteiten in het globale noorden voor het veranderen van het witte klimaat narratief en campagnes die georganiseerd worden door Indigenous Liberation Movement. Inheemse mensen leven al duizenden jaren samen met de natuur, en hun kennis is essentieel voor het oplossen van de klimaatcrisis. Helaas zijn juist deze gemeenschappen slecht vertegenwoordigd en onvoldoende zichtbaar bij klimaat- en milieuorganisaties, en betrokken bij klimaatoplossingen. 

De campagne is daarom een oproep voor meer klimaatrechtvaardigheid, en voor meer bewustzijn dat financiële fondsen ook daadwerkelijk naar hen gaan die de aarde beschermen op de frontlinies; Inheemse Volkeren. Dit zal leiden tot meer autonomie, reparaties, cultuur, identiteit en landherstel en zelfbeschikking. Afgelopen jaar ging de fondsenwerving bijvoorbeeld rechtstreeks naar de Maró-gemeenschap van Chief Dadá, die ook naar Nederland kwam op Indigenous Liberation Day (12 oktober). Er is meer dan 2.500 euro opgehaald, wat de gemeenschap vooral gebruikt om verdere ontbossing van de Amazone tegen te gaan, en om de biodiversiteit te beschermen.

Koloniale geschiedenis en verhoudingen van Nederland met Suriname
In Suriname wonen er verschillende Inheemse stammen, nog altijd foutief “Indianen” genoemd: de Kalinya’s (Caraïben), de Lokono’s (Arowakken) wonend aan de kuststrook, en de Akoerio, Trio en Wayana wonen meer in het binnenland van Suriname. De oorspronkelijke bewoners van Suriname zijn tot slaaf gemaakt vanaf 1492, toen Spanjaarden aan land kwamen op zoek naar goud (“El Dorado”). In 1609 planten de Engelsen de Britse vlag op Suriname, en vanaf 1650 was het doel om zoveel mogelijk winstgevende suikerplantages op te starten, gebouwd op de arbeid van vooral Afrikaanse slaven. In 1667, toen Engeland met Nederland in oorlog was, werd de kolonie bij de Surinamerivier veroverd door Nederlanders. In de opvolgende jaren kwamen er steeds meer plantages, waar producten als koffie, suiker, tabak en cacao werden verbouwd, waar de welvaart van Nederland mee werd uitgebreid. Als werkkrachten werden ontvoerde tot-slaaf-gemaakten uit Afrika overgebracht naar de kolonie. In Suriname wordt de Inheemse populatie voor kolonisatie geschat op 70.000 in 1492, waarvan nog maar 1.400 Inheemse mensen over waren in 1920, een bevolkingsafname van 98% (Armand Zunder, 2012). 

De Inheemse Volkeren hebben zich vrijgevochten tot het bittere einde in Suriname. Op 10 januari 1686 eindigde de 11-jaar-durende Rode Oorlog tegen de Nederlandse onderdrukking met het Vredesverdrag van Konkondari-Sani. Daarbij werd afgesproken dat er op de plantages geen gebruik meer zou worden gemaakt van de arbeid van de Inheemse bevolking. Pas op 25 november 1975 werd in Suriname de officiële onafhankelijkheid uitgeroepen, wat echter geen eind betekende voor de gevolgen van de onderdrukkende Nederlandse kolonisatie van de oorspronkelijke, Inheemse bewoners. Dit vergeten stuk in de geschiedenis wordt belicht middels de 80/20 campagne van Aralez in 2023.

De urgentie van echte solidariteit, geen schijnoplossingen
Gemarginaliseerde lokale en Inheemse gemeenschappen worden het hardst getroffen door de gevolgen van de klimaatcrisis, terwijl zij juist al duizenden jaren leven op een manier die niet ten koste gaat van de natuur. Deze kennis is essentieel voor het oplossen van de klimaatcrisis, maar helaas zijn zij nog steeds slecht vertegenwoordigd en onvoldoende zichtbaar bij klimaat- en milieuorganisaties. Dit zie je terug in duurzame schijnoplossingen, oftewel ‘green colonialism’, waarbij Inheemse volkeren hun land wordt ontnomen en leefomgevingen worden vernietigd. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij lithiumwinning voor zonnepanelen, en de bouw van waterdammen en windmolenparken. Dit fenomeen vindt ook plaats in natuurbescherming , zie bijvoorbeeld het geval van de Baka bevolking in Messok Dja, Congo, die ontheemd worden door WNF, onder het mom van het creëren van een beschermd natuurgebied. Het regenwoud is erg rijk aan biodiversiteit, en de Baka mensen wonen er al sinds het bestaan ervan bekend is. Zij zijn dan ook de beste beschermers van de biodiversiteit, niet een organisatie met een Westerse, neokoloniale basis. Dit en andere gevallen laten zien dat de besluitvorming bij hen met de meeste lokale kennis moet liggen. Om klimaatrechtvaardigheid in de praktijk te brengen, zal dus ook meer financiering naar de frontlinies moeten gaan, en zullen Inheemse mensen sterker vertegenwoordigd moeten worden in de klimaat- en ecologische strijd, ook in Nederland.

Het doel van de 2023 campagne
Het doel is om 10.000 euro op te halen voor Surinaamse gemeenschappen, en 80% van het geld gaat naar onderwijs, tools en kennis zodat ze met meer capaciteit op kunnen komen voor hun landrechten. Dit gebeurt middels educatie in de vorm van workshops, en logistieke ondersteuning, waarbij de focus vooral ligt op de jongere generatie en vrouwelijk leiderschap. De overige 20% gaat naar het financieel ondersteunen van de campagne zelf. Zo wordt tegelijkertijd aandacht gevraagd voor de scheve verdeling, als klimaatrechtvaardigheid in de praktijk gebracht door te laten zien hoe het wel moet!

Dit jaar steunen we projecten van oa Sharmaine Morina Artist, Lokono en Kaliña afstammeling uit Suriname, leraar, maatschappelijk werker en motivationele spreker actief in Whe Khalwabetjie en Stichting Khose en Native Power. Zij is op Indigenous Liberation Day, 12 oktober 2023, de key note spreker in Pakhuis de Zwijger.  Ze vertegenwoordigt de Inheemse gemeenschappen uit Suriname die op de frontlinies van de klimaat- en koloniale crisis staan. Ze verdedigt de grondrechten van de gemeenschappen, die tot op de dag van vandaag nog niet erkend worden door de Surinaamse overheid. Zo pleit ze bijvoorbeeld voor duurzaam landbeheer, dat de traditionele rechten van de Inheemse bevolking respecteert. Ze is van mening dat de kennis rondom Inheemse rechten, en vooral grondrechten, verbeterd kan worden. Ze heeft ideeën om campagnes op te zetten voor de bewustwording van rechten van gemeenschappen, en hoe ze die kunnen uitoefenen. Dit gaat nauw samen met de participatie en besluitvorming van de lokale bevolking in het beheer van beschermde gebieden, waar zij immers de meeste kennis over hebben. Naast deze campagnes is het ook essentieel dat er onderzoek wordt gedaan naar de historische landrechten, en dat traditioneel landgebruik wordt gedocumenteerd, om de Inheemse gemeenschappen juridisch bij te staan.

In de strijd rondom grondrechten benadrukt Sharmaine Artist ook het belang van vrouwelijk leiderschap. Zo heeft ze de ambitie om leiderschapstrainingen en mentorschap programma’s op te zetten. Hierbij kunnen ervaren vrouwelijke leiders de jongere generatie begeleiden bij het plannen van hun toekomstige opleiding en carrière. Het bevorderen van deelname van vrouwen bij besluitvormingsprocessen en meer vertegenwoordiging van vrouwen in bestuursorganen is van belang voor de dekoloniale Inheemse strijd. De ontwikkeling van vrouwelijke leiders met netwerken binnen de gemeenschap is immers essentieel in de Inheemse strijd om grondrechten. Sharmaine is onderdeel van de Inheemse vrouwengroep Native Power, die in mei dit jaar nog een krachtig protest hield om aandacht te vragen voor de gebeurtenissen in Pikin Saron, en het onrecht rondom grondrechten.

De 80/20 campagne is gericht op empowerment en educatie van de Inheemse bevolking van Suriname, met een focus op jongeren en vrouwen, zodat ze zich kunnen organiseren om op te komen voor hun grondrechten. In de praktijk betekent dit dat Sharmaine pleit voor onderwijsprogramma’s om jongeren toegang te bieden tot kwalitatief of beroepsgericht onderwijs, en een verbeterde toegang tot technologische middelen. Jongeren hebben in Suriname vaak minder invloed dan ouderen. Aangezien het ook gaat om hun leven en toekomst, wil Sharmaine dat jongeren meer betrokken worden bij gemeenschapsontwikkeling, bijvoorbeeld in de vorm van een Landelijke jeugdraad waarin elk dorp vertegenwoordigd is. Andere elementen liggen in het faciliteren van cultuuroverdracht. Inheemse kennis is essentieel in de bescherming van de aarde, dit betekent dus dat de traditionele talen, tradities, normen en waarden gekoesterd en actief verspreid moeten worden, bijvoorbeeld in de vorm van workshops.

[De opbrengst van de crowdfunding wordt niet geïnvesteerd in het ‘ontwikkelingsverhaal’ dat wordt gepromoot door veel NGO’s. De ingezamelde donaties worden rechtstreeks gegeven aan de Surinaamse Inheemse gemeenschappen, zonder tussenliggende NGO-directeuren, dure kantoren of rekruteerders en straatwervers. Er zitten verder geen neokoloniale voorwaarden aan waar het bedrag bestaand aan moet worden. Op deze manier worden de koloniale machtsverhoudingen niet gereproduceerd. De fondsen worden gegeven als een vorm van bescherming en herstel ten opzichte van de voortdurende kolonisatie. De inheemse autonomie wordt beschermd, in de hoop dat toekomstige crowdfunding niet meer nodig zal zijn.]

Doneer hier

12 oktober Indigenous Liberation Day, 20:00, Pakhuis de Zwijger, Amsterdam

14 oktober, Solidarity March, 14:00, Dam, Amsterdam

Bronnen en Verwijzingen